- Overzichtsplan
- Algemeen
- Bron en bovenstroom
- Middenstroom
- Benedenstroom en monding
- Brochure
In het gebied komen heel wat zeldzame planten en bedreigde diersoorten voor. De grootste troef van de Zwarte Beek is de grote oppervlakte van gevarieerde natuurrijke landschappen en dat vertaalt zich in het grote aantal dieren- en plantensoorten die er zich thuis voelen.
In het gehele stroomgebied van de Zwarte Beek wordt gewerkt om de natuur afwisselend en boeiend te houden. Twee ploegen natuurarbeiders van Natuurpunt zorgen voor het gepaste natuurbeheer en worden hierbij geholpen door een kudde Aberdeen Angusrunderen, een kudde Drentse heideschapen (onder begeleiding van herders) en Noordse fjordenpony's. De kerngedachten bij het gevoerde natuurbeheer zijn het streven naar een open valleigebied, met meer waterrijke plekken, een vallei vol variatie en met het herstel van typische kenmerken uit het verleden. Natuurpunt werkt hiervoor samen met heel wat partners.
BRONGEBIED
In Hechtel-Eksel, ten zuiden van de Resterheide, ontspringt de Zwarte Beek in een iets lager gelegen weidegebied. Vlakbij ontstaat ook de Bollisenbeek, die echter niet naar de Schelde stroomt maar naar de Maas. De Resterheide is nu voornamelijk bebost met Grove en Corsicaanse den. Natuurpunt herstelde in 2010 ? ha heide in het deelgebied ‘Achter het Zwart Water’ en vernieuwde één van de oude vijvers “Schuylenswijer”. Recent werd een vernieuwd wandelgebied geopend, dat je ook laat kennismaken met de Begijnenvijvers en het arboretum met zijn talrijke boomsoorten.
Een andere brontak van de Zwarte Beek voert water aan vanuit het deelgebied ‘Zwart Water’ in Helchteren. Hier werd in 2004 gestart met een natuurontwikkelingsproject, ter compensatie van de aanleg van de N74.
Ook dit gebied met een mooie vogelkijkhut kan je leren kennen vanuit het wandelgebied Resterheide.
Wandelinfo Resterheide
De Zwarte Beek stroomt naar het kleinschalige landbouwlandschap rondom de Katershoeve. Hier werden een hoogstamboomgaard, poelen en hagen aangelegd. Je kan er mee op verkenning tijdens één van de activiteiten van Natuurpunt Hechtel-Eksel of je kan een korte wandeling maken op het "Katerspad".
MILITAIR DOMEIN
Vanaf de Katershoeve stroomt de beek naar het militair domein "Kamp van Beverlo". Dankzij de samenwerking tussen de militaire overheid, de Vlaamse overheid en Natuurpunt vzw, kunnen daar nog heel wat natuurwaarden in stand gehouden worden. Broedvogels als nachtzwaluw en boomleeuwerik of doortrekkers zoals kraanvogels profiteren daarvan.
Ook andere dieren vinden hier een goede leefplek: er worden hier zowat de helft van alle Vlaamse populaties van het zeer zeldzaam Gentiaanblauwtje (vlinder) geteld. De afwisseling van landschapstypen zoals overstromingsgraslanden, broekbossen, hooilanden, kleine zeggengemeenschappen, droge en natte heide met landduinen, vennen, heischrale graslanden en hoogveenelementen maken dit gebied uniek in Vlaanderen.
Dankzij Europese steun gebundeld in het LIFE project DANAH werd het herstel van de natuur op de militaire domeinen versterkt.
Meer info over LIFE project DANAH
BOVENSTROOM
In Koersel ligt het meest waardevolle deel van de Zwarte Beek. Hier is de natuur weinig beïnvloed door recente menselijke activiteiten. Door het vroegere kleinschalige gebruik van de beekvallei is een afwisselend landschap ontstaan met hooilandjes, houtkanten, turfkuilen en kleine poelen.
Een rijke afwisseling in leefgebieden en de talrijke overgangssituaties, gecombineerd met de relatieve rust maakt van dit gebied een goede pleisterplaats voor diverse diersoorten. Een natuurlijke beekstructuur en vrij zuiver water creëren de laatste overlevingsmogelijkheden voor een vissoort als de beekprik.
Dit deel van het beekdallandschap leer je het best kennen op één van de activiteiten van Natuurpunt Beringen of vanuit het bezoekerscentrum “De Watersnip”. Het wandelpad met de zwevende plankenpaden neemt je mee diep in de vallei.
Kaart diverse wandelroutes Koersel
Ten westen van de autosnelweg Hasselt-Luik (E313) verbreedt de vallei sterk. In de middenloop ter hoogte van de "Bocht van Laren" te Lummen is de vallei op haar breedst.
Het landschap is vrij open en in de uitgestrekte graslanden broeden nog heel wat weidevogels. Hier werd ook het wandelgebied “Laren” ingericht. Verder zorgt Natuurpunt Lummen voor wandelingen onder begeleiding van een gids.
In de buurt van de Gestelse Molen in Paal werd in 2004 een natuurinrichtingsproject uitgevoerd. Enkele oude visvijvers werden natuurvriendelijker gemaakt. Een verbinding met 12 vistrappen zorgt ervoor dat vissen een hoogteverschil van 1,60 meter tussen de Zwarte Beek en de Oude Beek kunnen overbruggen. Een bijkomend voordeel is dat hierdoor een geschikt voedsel- en broedgebied ontstaat voor heel wat water- en moerasvogels zoals dodaars en blauwborst.
Wandelinfo Paal
Een wandeling op de Venusberg of de Willekensberg biedt je er een weids panorama over de beekvallei.
Wandelinfo Venusberg
Typische soorten voor dit gedeelte van de Zwarte Beek zijn de wulp en de roodborsttapuit. In de graslanden groeien typische soorten zoals grote en kleine ratelaar en in de poelen en beken tref je waterviolier aan.
BENEDENSTROOM
Ter hoogte van Meldert en Zelem, op de grens van Kempen en Hageland, wurmt de beek zich tussen enkele "Diestiaanruggen". Deze heuvels getuigen van een miljoenen jaar oud verleden toen de Diestiaanzee zich nog ter hoogte van onze contreien bevond.
De vallei is hier relatief smal en de snelle overgang van zeer natte moerassige gebieden naar zeer droge heuvelruggen maken dit gebied landschappelijk en ecologisch heel waardevol en verrassend om te wandelen.
In het gebied "Schurfert" in Meldert/Linkhout is door de creatie van plas- en drassituaties in het valleigebied opnieuw een ideaal biotoop voor weidevogels ontstaan. Met wat geluk zie je vanuit de kijkhut wel de grote zilverreiger die zijn kostje bijeenscharrelt of jaagt de boomvalk op libellen boven de vijvers. Op zwoele zomernachten kan je in sommige jaren de kwartel in de weilanden horen roepen.
Meer stroomafwaarts wordt de beek geflankeerd door de bossen van Hees en de Grote Dorst. Deze getuigenheuvels werden op het eind van de 19de eeuw met naaldhout beplant. Met een duurzaam bosbeheer komen we op termijn tot een natuurlijker, gevarieerder en ecologisch waardevoller bos dat meer soorten planten en dieren huisvest dan de voormalige monotone ‘dennenakkers’.
Rond de 14de eeuwse site ‘Lobos’ ligt het "Marais de Zeelhem", momenteel bekend als "de Leunen". Hier startte Natuurpunt Regio Zelem in 1992 met de uitbouw van het reservaat dat momenteel zo’n 100 ha bedraagt. Dit gebied was 100 jaar geleden het geliefkoosd excursieterrein voor botanici en herbergt ook vandaag de dag nog kenmerkende flora, zoals slangenwortel, waterscheerling, gagel en heel wat zeggensoorten. In de moerassige weilanden rond de hoeve Lobos broedt nog de zeldzame watersnip.
MONDING
Wanneer de Zwarte Beek, even voorbij het "Rotbroek" in het zicht van "Webbekoms Broek" komt, buigt zij af naar het noorden en loopt tot de monding in Diest parallel met de Demer. Het Webbekoms Broek is een overstromingsbekken in beheer bij de Vlaamse overheid.
Dit moet Halen en een deel van Diest bij hevige regenval vrijwaren van overstromingen. De Velp en de Begijnenbeek kunnen via een aantal 'kunstwerken' worden afgeleid naar dit wachtbekken dat door de jaarlijkse overstromingsfrequentie veel vogels aantrekt.
Meer info bezoekerscentrum: "Webbekoms Broek"
Ten zuiden van het Rotbroek liggen de Sint-Jansberg met haar majestueuze kartuizerklooster uit de 14de eeuw en het Gorenbroek. De 4 ha grote boomgaard voor het klooster werd door Natuurpunt Regio Zelem, geholpen door de kinderen van de basisschool van Zelem heraangeplant met 400 oude rassen hoogstamfruit en de akkers rond het klooster zijn zeer recent aangekocht door de Vlaamse overheid. Deze gebieden zijn in het beheer van de Vlaamse Overheid, Agentschap voor Natuur en Bos.
In 2010 werd een brochure ontwikkeld.
De brochure kan je downloaden en bekijken door op de foto te klikken.
Je kan ze ook gratis bestellen bij het Vlaams bezoekerscentrum " De Watersnip":
T 011 45 01 91
e-mail: zwartebeek@natuurpunt.be
